Ponad 4 tys. zarejestrowanych osób bezrobotnych, niezmieniająca się od lat liczba podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym, stagnacja na rynku pracy oraz przekraczający ponad 100 mln zł dług gminy Skarżysko-Kamienna - taki jest dzisiaj obraz gospodarczy naszego miasta.

  Perspektyw na znalezienie pracy nie ma prawie żadnych. Młodzi ludzie pozbawieni złudzeń wyjeżdżają ze Skarżyska w poszukiwaniu lepszego życia. Za szczęściem, czyli pracą trzeba jechać czasami nawet kilkaset kilometrów, zostawiając wszystko co najbliższe sercu – dom, rodzinę, przyjaciół. Maturzyści, którzy dzisiaj kończą szkoły, wyjeżdżają na studia z przekonaniem, że do swojego rodzinnego miasta już nie wrócą, bo przyszłości nie ma tu żadnej. Smutny jest ten obraz gospodarczej rzeczywistości Skarżyska i żal jego mieszkańców. W naszym mieście żyje się trudno. Nie oznacza to jednak, że tak już musi być zawsze. Mieszkańcy nie muszą patrzeć, jak ich miasto upada. Są sposoby na wyjście z kryzysu. Warunkiem podstawowym jest odejście od dotychczasowego sposobu działania władz gminy na rzecz wprowadzenia profesjonalnego sposobu zarządzania zorientowanego na wyniki, efekty i jakość, w tym bardziej skutecznego i przede wszystkim zgodnego z prawem gospodarowania finansami samorządu gminnego. Od eliminowania nieprawidłowości w gospodarowaniu środkami publicznymi należy rozpocząć zmianę obrazu gospodarczego miasta i poprawę jego koniunktury. Konieczne będą nowe metody i kierunki zarządzania finansami.

Nieprawidłowości, o których mowa wyżej precyzyjnie wykazała kontrola Regionalnej Izby Obrachunkowej w Kielcach z grudnia 2013 roku przeprowadzona w Urzędzie Miasta Skarżysko-Kamienna w zakresie zadłużenia gminy oraz przestrzegania ustawowych limitów zadłużenia.

W trakcie kontroli RIO stwierdziła, że władze miasta Skarżyska-Kamiennej w latach 2011-2013 zaciągały zobowiązania z naruszeniem przepisów prawnych dotyczących gospodarki finansowej i rachunkowości oraz zamówień publicznych. Wykazane nieprawidłowości były także wynikiem niewłaściwego funkcjonowania kontroli zarządczej w gminie.

Uchybienia, o których szczegółowo pisze RIO w wystąpieniu pokontrolnym z dnia 4 lutego 2014 roku dotyczą m.in. zaciągniętego w grudniu 2011 roku przez Gminę Skarżysko-Kamienna kredytu na sfinansowanie planowanego deficytu budżetowego w kwocie 36 milionów złotych. Kredyt został udzielony na okres od dnia 06.06.2011 do 31.03.2024 roku. Jak ustaliła Regionalna Izba Obrachunkowa w przeciągu dwóch lat umowę kredytową z bankiem zmieniano pięciokrotnie. Gmina wnioskowała m.in. o przesunięcie płatności raty kapitałowej oraz o wprowadzenie nowego harmonogramu spłat kredytu. W związku z kilkakrotnym aneksowaniem umowy kredytowejz budżetu gminy trzeba było zapłacić kwotę 54 tys. złotych z tytułu prowizji. Ponadto dopatrzono się innych nieprawidłowości. Ustalono, że niezgodna z prawem zamówień publicznych była zmiana postanowień zawartej z bankiem umowy, ponieważ w dokumentach przetargowych nigdzie nie określono warunków, na jakich można wprowadzać zmiany do umowy.

Podobnych nieprawidłowości jest więcej. Powtarzają się one praktycznie w przypadku każdego zaciąganego przez gminę kredytu w okresie badanym przez RIO. Inne naruszenia stwierdzone przez kontrolerów związane są z uruchomieniem odnawialnego kredytu krótkoterminowego w rachunku bieżącym gminy na pokrycie w ciągu roku przejściowego deficytu w budżecie. W wystąpieniu pokontrolnym przedstawiono konkretne przykłady takich uchybień. RIO opisuje umowę ze stycznia 2011 roku na uruchomienie kredytu na rachunku bieżącym w kwocie 5 milionów złotych. Ustalono, że gmina zaciągając kredyt krótkoterminowy poniosła z tytułu prowizji dodatkowy wydatek w wysokości 40 tysięcy złotych. Tymczasem gmina nie powinna tego robić. Zgodnie z umową na prowadzenie obsługi bankowej budżetu gminy za czynności bankowe na rzecz posiadacza rachunku (w tym m.in. uruchomienie kredytu krótkoterminowego) bank pobierał zryczałtowaną opłatę miesięczną. Analogicznie w styczniu 2012 i w styczniu 2013 roku gmina poniosła kolejne dodatkowe wydatki z tytułu prowizji za uruchomienie kredytu krótkoterminowego w łącznej wysokości 170 tysięcy złotych, pomimo, że czynność ta wchodziła w zakres zadań za które bank pobierał już miesięczne opłaty ryczałtowe. Jak łatwo policzyć tylko w przypadku wyżej opisanych umów z budżetu gminy wypłynęło 264 tysiące złotych.

W trakcie kontroli ustalono, że w 2012 roku Gmina Skarżysko-Kamienna dokonała emisji obligacji na kwotę 24.081.000 zł, z czego na finansowanie deficytu 15.138.860 zł, natomiast wg uchwały Nr XXXI/96/2012 Rady Miasta Skarżyska-Kamiennej z dnia 29 listopada 2012 r. deficyt w kwocie 11.298.324 zł miał zostać sfinansowany emisją obligacji w wysokości 11.298.324 zł. Zatem na sfinansowanie deficytu przeznaczono kwotę o 3.840.536 zł wyższą niż wynikająca z planu budżetu po dokonanych zmianach.

Ponadto stwierdzono, że deficyt 2012 r. został sfinansowany kredytem w wysokości 3.300.000 zł, oraz kwotą 496.365,48 zł subwencji oświatowej otrzymanej w grudniu 2012 r. na miesiąc styczeń 2013 r. Z ustaleń kontroli wynika również, że w 2012 r. na spłatę wcześniej zaciągniętych przez Gminę zobowiązań wyemitowano obligacje na kwotę 13.403.493 zł, pomimo że wykonane rozchody z tytułu spłat kredytów i pożyczek w roku 2012 stanowiły kwotę 8.942.140 zł.

Powyższe świadczy, że faktyczne źródła finansowania deficytu za 2012 r. były inne niż określone (planowane) w uchwale budżetowej. Jednocześnie środki subwencji oświatowej otrzymanej w grudniu 2012 r. na styczeń 2013 r. nie powinny stanowić finansowania deficytu, gdyż nie pozwala na to ustawa o finansach publicznych.

To nie koniec nieprawidłowości, które zarzuca Prezydentowi Miasta Regionalna Izba Obrachunkowa po przeprowadzonej kontroli. Wszystkie w mniejszym lub większym stopniu narażają budżet gminy na kolejne straty finansowe, chodzi m.in. o odsetki za zwłokę przy rozliczaniu faktur. Inne odstępstwa Prezydenta Miasta od przepisów prawa dotyczą zaciągania kredytów bez stosownego upoważnienia Rady Miasta lub bez określenia w uchwale budżetowej limitu zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów na pokrycie w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu, a także bez uzyskania opinii RIO o możliwości spłaty kredytu (to wszystko jest niezgodne z przepisami ustawy o finansach publicznych). Naruszane są zasady klasyfikacji wydatków i nieprawidłowo sporządzane sprawozdania finansowe. RIO zarzuca brak rzetelności i nie ujawnianie wszystkich danych w sprawozdaniach finansowych.

Z powyższych zarzutów RIO jasno wynika, że polityka finansowa Prezydenta Miasta oparta była na łamaniu przepisów i marnotrawieniu pieniędzy publicznych. Nad tym ogólnym bałaganem nikt nie panował. Prezydent robił z budżetem, co tylko mu się podobało. Jak widać prowadził gospodarkę finansową daleką od standardów obowiązujących w zarządzaniu pieniędzmi publicznymi.

Po przeanalizowaniu wystąpienia pokontrolnego RIO nasuwa się jeden wniosek, że naprawianie gospodarki finansowej miasta zacząć należy od rzetelnego monitorowania sytuacji finansowej gminy i przestrzegania przepisów prawnych dotyczących gospodarowania środkami publicznymi. Można powiedzieć - tylko tyle i aż tyle. Takiego podejście zabrakło obecnemu Prezydentowi. Stąd narastające przez ostatnią kadencję finansowe problemy naszego miasta. Największym błędem było ignorowanie i lekceważenie prawa w zakresie zarządzania finansami. W przypadku stwierdzenia nierównowagi w finansach gminy, dynamika kwoty wydatków powinna być natychmiast odpowiednio korygowana. Tego zabrakło przynosząc w rezultacie szkodliwe konsekwencje w postaci załamania się finansów gminy. Potrzebna jest głęboka korekta w zarządzaniu budżetem miejskim. To nie może być eksperymentowanie środkami publicznymi i swobodne prowadzenie rachunkowości budżetowej.

W Radzie Miasta zabrakło radnych, którzy powinni rzetelnie monitorować działania Prezydenta w zakresie finansów i natychmiast alarmować o wszystkich nieprawidłowościach oraz blokować podejmowanie kolejnych złych decyzji. Łatwo jest dziś niektórym głosić hasła planu ratunkowego dla Skarżyska-Kamiennej. Może ten plan nie byłby dzisiaj wcale potrzebny, gdyby odpowiednio wcześnie zahamowane zostały nieodpowiedzialne działania Prezydenta, które doprowadziły gminę do utraty płynności finansowej. Szkoda, że stale pogarszająca się sytuacja finansowa gminy nie spowodowała zdecydowanego protestu i konkretnych działań osób zasiadających w Radzie Miasta. Zamiast tego wielokrotnie byliśmy świadkami ordynarnych kłótni i politycznej hucpy, która miała jednych skompromitować, a drugim zapewnić medialny rozgłos. Pełnienie mandatu radnego to konsekwencja i aktywność polegająca na analizowaniu sytuacji bieżącej i wybieganie w przyszłość analizując skutki podejmowanych decyzji. Niestety uzależnianie głosowań od osobistych korzyści, spowodowało, że wynikający z ustawy o samorządzie gminnym obowiązek rady gminy, jakim jest funkcja kontrolna względem organu wykonawczego – prezydenta – nie został spełniony.

Przyszła pora, by zacząć porządkować ten finansowy bałagan w gminie. Nie zrobi tego jednak Wojcieszek, główny winowajca kryzysu, odpowiedzialny za błędną politykę gospodarczą i finansową, bo jak pokazał przez ostatnie lata, po prostu tego nie potrafi. Skarżysko czeka na prezydenta potrafiącego samodzielnie myśleć. Nie ulegającego naciskom partii politycznych czy różnych grup wpływu. To nie może być tylko twarz, która mówi nie swoimi słowami. To nie może być marionetka w rękach innych.

Jestem przekonany, że między innymi od umiejętnego przeanalizowania wniosków i jak najszybszego zastosowania w praktyce poleceń z raportu RIO zależeć będzie ustabilizowanie sytuacji finansowej gminy. Od tego należy rozpocząć trudny proces naprawy finansów i takiego zadania nie boję się podjąć.

Michał Jędrys - kandydat na prezydenta Skarżyska-Kamiennej